عشایر به چه کسانی گفته می شود ایل چیست طایفه چیست تیره چیست
به کسانی که به جامعه عشایری تعلق دارد عشایر گفته میشود. واژهٔ عشایر، جمع عشیره به معنی قبیله است. جامعه عشایری شیوه زیستی متفاوت و جدای از شیوه زیست شهری و شیوه زیست روستایی است. این جامعه عبارت است از جامعه انسانی نسبتا خوداتکا و خودبسنده که ساخت اجتماعی قبیلهای دارد و عموما زندگی خود را از دامداری اداره میکنند.
واژه عشایر بیشتر در زبان فارسی و در مورد ایلهای کوچنده در ایران به کار میرود. عشایر در قدیم در تعیین حکومتها نقش اساسی داشتهاند و اکثر خاندان هاو سلسلههای حاکم بر ایران خاستگاه عشایری داشتهاند. عشایر تقریباً نیروهای اصلی جنگی ایران را تشکیل میدادهاند. شیوه زیست عشایری اصطلاحات و ادبیات خاص خود را باز تعریف کرده و به عنوان جامعه سوم در ایران مطرح است. بعضی ازاصطلاحاتی که مشتق از واژه عشایری است عبارتند از:
- عشایر اسکان یافته: خانوارهای عشایری که تمامی اعضای آن در یک مکا
ن، سکونت ثابت اختیار کرده و کوچ نمیکنند اما با توجه به حفظ برخی مناسبات اقتصادی (مالکیت و حقوق بهرهبرداری از مراتع و منابع قلمرو) و فرهنگی ـ اجتماعی (احساس تعلق به ایل و عشیره) خود را عضو ایل، طایفه و … تلقی میکنند.
- عشایر کوچنده: به عشایری که حداقل سه ویژگی ساخت اجتماعی قبیلهای، اتکای معاش به دامداری، و شیوه زندگی مبتنی بر کوچ را داشته باشند گفته میشود.
- عشایر نیمه کوچنده: به آن تعداد از خانوارهای عشایری گفته میشود که حداقل در یکی
از قطبهای استقرار (منطقه ییلاق، قشلاق و یا میانبند) دارای سکونتگاه ثابت بوده و همواره تعدادی از اعضای خانوار در آنجا سکونت دارند.
- عشایر رمهگردان: به آن تعداد از خانوارهای عشایری گفته میشود که اکثر اعضای خانواده در یک نقطه یا مکان (در داخل قلمرو ایلی و یا خارج از آن) سکونت ثابت اختیار کرده و در کوچ شرکت نمیکنند. در شیوه کوچ رمهگردانی، دامها به همراه چوپان و تعدادی از افراد ذکور خانواده جابجا شده یا کوچ داده میشوند.
ایل : اتحادیهای سیاسی متشکل از تیرهها و طوایف عشایری است که به اتکای وابستگیهای خویشاوندی (نسبی، سببی و آرمانی) و یا در برهه زمانی خاص، بنا به مصالح و ضرورتهای سیاسی و اجتماعی با هم متحد شده و تشکیل یک ایل را میدهند. معمولاً ایلات دارای سرزمین و قلمرو ایلی خاص خود بوده و تحت رهبری و مدیریت شخصی با سمت ایلخان یا ایل بیگ اداره میشدند.
طایفه : عبارت از یک واحد اجتماعی ـ سیاسی متشکل از چند تیره است و در سلسله مراتب ردههای ایلی، مهمترین و مشخصترین رده به شمار میرود. در سلسله مراتب سازمان اجتماعی عشایر ایران، اکثر طوایف بین ایل و تیره قرار میگیرند اما طوایفی نیز وجود دارند که به هیچ ایلی وابسته نبوده و طایفه مستقل نامیده میشوند.
طایفه مستقل : در ساختار مبتنی بر تقسیمات ایلی جامعه عشایر ایران معمولا بعضی از طوایف پیوند اجتماعی یا سیاسی چندانی با ایل خاصی نداشته و معمولا از باقیمانده یک ایل مستقل که قدرت اجتماعی و اقتصادی و تعداد جمعیت انها تحلیل رفته باشد شکل میگیرند این طوایف نه چندان ضعیف شدهاند که در ساختار سایر ایلات جای گیرند و نه چندان قوی هستند که خود ایل مستقل باشند اینگونه بوده است که به عنوان طایفه مستقل از سایر ایلات به حیات
خود ادامه میدادند و کلانتر مستقل از ایل خانان برای انان منصوب می شده است.
تیره: در ساختار اجتماعی عشایر ایران، تیره از مجموع چند رده کوچکتر (مانند ، بُنکو، ، دودمان و …) تشکیل میشود که عمدتاً بعد از طایفه قرار دارد و رکن اصلی طایفه و ایل محسوب میشود. اساس تیره مبتنی بر پیوندهای خویشاوندی واقعی و اصل و نسبی از خط پدری است که همبستگی سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و دفاع از منافع افراد عضو را به عهده دارد.